Według Światowej Organizacji Zdrowia rak jelita grubego jest trzecim najczęściej występującym i drugim najbardziej śmiertelnym nowotworem na świecie. W 2020 roku zdiagnozowano go u niemal 2 milionów osób, a na tę chorobę zmarło w tym czasie ponad 930 tysięcy ludzi. Kolonoskopia jest najskuteczniejszą metodą wczesnego wykrywania raka jelita grubego, a szybka diagnoza daje niemal 100% szans na wyleczenie. Jak wynika z raportu NTZP 2022, kolonoskopii nigdy nie robiło 61% Polaków w wieku 55-64 lat i 50% osób w wieku 65+. Czy naprawdę jest się czego bać?

Czym jest kolonoskopia?

Kolonoskopia to jedno z badań endoskopowych, które przeprowadza się za pomocą kolonoskopu. Jest to cienki i elastyczny przewód z małą kamerą, który lekarz wprowadza przez odbyt do jelita grubego. Badanie trwa 15-40 minut i jest przeprowadzane w pozycji leżącej (na lewym boku), z nogami podciągniętymi ku klatce piersiowej. W trakcie kolonoskopii lekarz może pobrać wycinki błony śluzowej do badania lub usunąć polipy jelita grubego, które mogą być zmianami złośliwymi.

Kolonoskopia pozwala wykryć:

  • raka jelita grubego,
  • źródło krwawienia,
  • nadżerki i owrzodzenia,
  • zapalenie błony śluzowej jelita,
  • polipy,
  • malformacje naczyniowe.

Badanie wymaga specjalnego przygotowania, w tym wprowadzenia lekkostrawnej diety kilka dni wcześniej. Na tydzień przed badaniem należy zaprzestać przyjmowania preparatów z żelazem, a na 3 dni przed kolonoskopią zrezygnować ze spożywania pokarmów pełnoziarnistych i zawierających pestki. Dzień wcześniej można zjeść lekkie śniadanie, a od godziny 12:00 rozpocząć oczyszczanie okrężnicy, na przykład za pomocą leku przeczyszczającego. W dniu badania można jedynie pić niewielkie ilości wody. Istotne jest, aby przed wykonaniem badania skonsultować z lekarzem prowadzącym odstawienie przyjmowanych leków. Prawidłowe przygotowanie ma znaczący wpływ na przebieg i skuteczność kolonoskopii i nie jest aż tak wymagające, jak mogłoby się wydawać.

Czy kolonoskopia jest bolesna?

Za najczęstszy czynnik zniechęcający do wykonania kolonoskopii uznawana jest krępująca forma badania, a na drugim miejscu znajduje się strach przed bólem. Warto wiedzieć, że błona śluzowa jelita grubego nie jest unerwiona czuciowo, dlatego kolonoskopia nie powinna być bolesna.

W rzeczywistości wiele zależy od indywidualnej wrażliwości pacjenta, układu anatomicznego jelita grubego czy ewentualnych zrostów po operacjach ginekologicznych. Kolonoskopii może towarzyszyć dyskomfort związany z parciem na jelito przez wdmuchiwane powietrze, a także ból wynikający z pociągania krezki w jelicie. Dyskomfort może się utrzymywać jeszcze kilka godzin po badaniu.

Jeśli obawiasz się bólu, dobrym rozwiązaniem będzie kolonoskopia ze znieczuleniem, którą w swojej ofercie ma Szpital św. Elżbiety w Warszawie. Kolonoskopia w znieczuleniu ogólnym jest najbardziej komfortowym rozwiązaniem dla pacjenta, którego przed wykonaniem badania powstrzymuje właśnie strach przed bólem.

Jakie są wskazania do kolonoskopii?

Ryzyko raka jelita grubego wzrasta z wiekiem, dlatego kolonoskopia w celach profilaktycznych jest zalecana osobom w wieku 55-64 lat. Wskaźnikiem do wcześniejszego przeprowadzenia badania jest występowanie raka jelita grubego w rodzinie. O tym, czy kolonoskopia jest konieczna, decyduje lekarz podczas konsultacji.

Podstawowe wskazania do kolonoskopii:

  • krwawienie z przewodu pokarmowego,
  • profilaktyka raka jelita grubego,
  • podejrzenie raka jelita grubego,
  • podejrzenie wrzodziejącego zapalenia jelita grubego,
  • podejrzenie choroby Leśniowskiego-Crohna,
  • niedokrwistość z niedoboru żelaza o niejasnej przyczynie,
  • nasilona biegunka o niejasnej przyczynie,
  • usuwanie polipów,
  • zmiana rytmu wypróżnień.

Czy po kolonoskopii mogą wystąpić powikłania?

Przez kilka godzin po badaniu pacjent może odczuwać dyskomfort w jamie brzusznej, a jeśli zabieg wiązał się z biopsją lub usuwaniem polipów, mogą pojawić się ślady krwi na bieliźnie. Nie jest to powód do niepokoju, chyba że ból się nasili, a krwawienie będzie obfite i długotrwałe – w takiej sytuacji zalecany jest kontakt z lekarzem.  Jeśli chodzi o możliwe powikłania, może dojść do infekcji lub perforacji jelita grubego. Ryzyko powikłań to ok. 1 przypadek na 1500 badań i jest ono większe u pacjentów w starszym wieku, z chorobami zapalnymi jelit i chorobą uchyłkową.

Kiedy nie można przeprowadzić kolonoskopii? Przeciwwskazania

Choć kolonoskopia jest badaniem powszechnym i niezwykle skutecznym, nie każdy pacjent otrzyma do niego kwalifikację. Dotyczy to przede wszystkim ostrych chorób jelit.

Podstawowe przeciwwskazania:

  • zapalenie otrzewnej,
  • piorunujące zapalenie jelita grubego,
  • ostra choroba zapalna jelita,
  • ostre zapalenie uchyłków jelita grubego,
  • perforacja jelita grubego,
  • poważne choroby płuc i serca,
  • ostra niewydolność oddechowa,
  • duży tętniak aorty brzusznej,
  • ciąża,
  • niedawna operacja jamy brzusznej lub miednicy,
  • zaburzenia krzepnięcia krwi.

W takiej sytuacji można skorzystać z alternatywnych metod, np. testu FIT na krew utajoną w kale, wirtualnej kolonoskopii czy kapsułki endoskopowej. Są one jednak mniej skuteczne niż kolonoskopia i nie dają możliwości biopsji czy usuwania polipów.